Η Ρόσια Μοντάνα και ο πόλεμος με τους «χρυσοθήρες»

Από την Εφημερίδα των Συντακτών

Συντάκτης: Βίκυ Καπετανοπούλου

Με την επίδοση αναδρομικού... λογαριασμού ανείσπρακτων φόρων, ύψους 8,6 εκατομμυρίων δολαρίων, στην καναδική εξορυκτική εταιρεία Gabriel Resources απάντησε η κυβέρνηση της Ρουμανίας στη -δεύτερη κατά σειρά- αγωγή που κατέθεσε η επιχείρηση κατά του ρουμανικού Δημοσίου, διεκδικώντας ούτε λίγο ούτε πολύ αποζημίωση-μαμούθ 4,4 δισεκατομμυρίων δολαρίων για οικονομικές ζημίες που ισχυρίζεται ότι υπέστη από το πάγωμα της κατασκευής του μεγαλύτερου ανοιχτού χρυσωρυχείου στην Ευρώπη. Πού;

Στις λεγόμενες ρουμανικές... Σκουριές: το ξακουστό πια χωριό της Ρόσια Μοντάνα στη δυτική Τρανσιλβανία, οι κάτοικοι του οποίου αντιστάθηκαν σθεναρά στα -εν δυνάμει ολέθρια για τους ίδιους και το περιβάλλον- επενδυτικά σχέδια της καναδικής εταιρείας για εξόρυξη των 314 τόνων χρυσού που κρύβονται στα σπλάχνα του μαζί μ’ έναν αρχαιολογικό θησαυρό.

Το αστρονομικό ποσό των 4,4 δισ. δολαρίων, που διεκδικεί ληστρικά η Gabriel Resources, αντιστοιχεί στο 2% του προβλεπόμενου ΑΕΠ της Ρουμανίας για το 2017!

Πριν από την προσφυγή στο διαιτητικό δικαστήριο της Παγκόσμιας Τράπεζας ICSID (International Centre for Settlement of Investment Disputes) στα τέλη Ιουνίου, δύο θυγατρικές της εταιρείες είχαν καταθέσει άλλη αγωγή στο ίδιο δικαστήριο το 2015, κατηγορώντας το ρουμανικό Δημόσιο πως δεν τους επέστρεψε ΦΠΑ ύψους 6,8 εκατομμυρίων δολαρίων.

Να όμως που -δύο χρόνια μετά- το Βουκουρέστι επαναφέρει το θέμα του ΦΠΑ σαν ένα κάποιο σωσίβιο, έστω για την τιμή των όπλων.

Στις αρχές Ιουλίου ανακοινώθηκε η κατάθεση εκκρεμούς φορολογικού νομοσχεδίου για την αγορά αγαθών και την παροχή υπηρεσιών μεταξύ 2011-2016, με βάση το οποίο η κυβέρνηση έστειλε το (πενιχρό συγκριτικά με όσα της ζητείται να πληρώσει, πλην εξόχως δηλωτικό) «μπουγιουρντί» των 8,6 εκατ. δολαρίων στην εταιρεία, προειδοποιώντας την παράλληλα πως ίσως υποχρεωθεί να καταβάλει κάποια ακόμα εκατομμύρια αναδρομικά, σε τόκους και πρόστιμα.

Η Gabriel Resources θεωρεί τις κυβερνητικές ενέργειες «ξεκάθαρα εκδικητικές» και τη χρονική συγκυρία «διόλου συμπτωματική». Σε γραπτή ανακοίνωση, ο διευθύνων σύμβουλός της Τζόναθαν Χένρι σημειώνει πως η κατάθεση του φορολογικού νομοσχεδίου έγινε προκειμένου να «ανατραπεί η προσφυγή σε διεθνή διαιτησία κατά της Ρουμανίας».

Το συνολικό κόστος για το φαραωνικό χρυσωρυχείο είχε υπολογιστεί σε δύο δισ. δολάρια, με την εταιρεία να υποστηρίζει πως έχει ήδη επενδύσει τα 700 εκατ. σε βάθος 18 ετών και δη από το 1999, όταν πήρε το πράσινο φως από τις αρχές για (αποικιοκρατική) εκμετάλλευση των χρυσοφόρων κοιτασμάτων της Ρόσια Μοντάνα, χωρίς τελικά να καταφέρει να αποκτήσει όλες τις πολυπόθητες άδειες για την κατασκευή του έργου.

Επειτα από αλλεπάλληλες κυβερνητικές παλινωδίες σε μια χώρα που καταγγέλλεται για συστημική διαφθορά, αλλά κυρίως μετά τα παλλαϊκά συλλαλητήρια κατά της επένδυσης το 2013, το ρουμανικό Δημόσιο απέσυρε τη στήριξή του στην κατασκευή του χρυσωρυχείου, με τα αρμόδια υπουργεία να υποβάλλουν το «γαλατικό χωριό» και την ευρύτερη περιφέρειά του στον κατάλογο με τα υποψήφια Μνημεία Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO, δίνοντας το τελειωτικό χτύπημα στο έργο.

Κυανούχο άλας

Για την εξόρυξη του χρυσού η Gabriel Resources σκόπευε μεταξύ άλλων να χρησιμοποιήσει δεκάδες χιλιάδες τόνους δηλητηριώδους κυανιούχου άλατος -με ό,τι αυτό θα συνεπαγόταν για την αποθήκευση των τοξικών αποβλήτων, την ποιότητα ζωής των ντόπιων, τη φύση και τα αρχαιολογικά ευρήματα της περιοχής-, να «κλαδέψει» τέσσερις βουνοκορφές και να ξεσπιτώσει τουλάχιστον τον μισό πληθυσμό της Ρόσια Μοντάνα.

«Επρόκειτο για τεράστια περιβαλλοντική απειλή. Για πολύ καιρό [η καναδική εταιρεία] ένιωθε πως κανείς δεν μπορούσε να την αγγίξει», είπε στην Guardian ο Τιούντορ Μπραντατάν από την οργάνωση Mining Watch Romania. «Αυτός ο φόρος ίσως αποτελεί ένδειξη πως κάποιες αρχές τελικά λειτουργούν στη Ρουμανία».