Από την Εφημερίδα των Συντακτών
Συντάκτης: Κυριάκος Παναγιωτόπουλος*
Είναι καιρός πλέον ο πρωθυπουργός και η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝ.ΕΛΛ.-Οικολόγων, στελέχη και βουλευτές της οποίας στάθηκαν στο πλευρό των κατοίκων της ΒΑ Χαλκιδικής, να υλοποιήσουν τις δεσμεύσεις που έδιναν συνεχώς μέχρι και τον Ιανουάριο του 2015, ώστε να σταματήσει οποιαδήποτε επέκταση της μεταλλευτικής δραστηριότητας που θα οδηγήσει σε μη αναστρέψιμη καταστροφή. Τα φράγματα τοξικών αποβλήτων είναι μια πλευρά της «επένδυσης» που μπορεί να καταστρέψει ανεπανόρθωτα την ευρύτερη περιοχή και να προκαλέσει μη αναστρέψιμη βλάβη σε περιβάλλον και ανθρώπους.
Στη συγκεκριμένη περιοχή προβλέπεται η δημιουργία, μέσα σε φυσικά ρέματα, τριών λιμνών απόθεσης αποβλήτων μεταλλευτικής δραστηριότητας. Στον Λάκκο Καρατζά και στο Λοτσάνικο πραγματοποιούνται προπαρασκευαστικές εργασίες για δύο λιθόρριπτα φράγματα 143 και 131 μέτρων αντιστοίχως. Εκεί σχεδιάζεται να αποτεθούν 65 εκατομμύρια τόνοι τοξικών αποβλήτων. Τα φράγματα σχεδιάζονται σε απόσταση λίγων χιλιομέτρων από το ενεργό σεισμικό ρήγμα που έδωσε το 1932 σεισμό 7,2 Ρίχτερ με εκατοντάδες νεκρούς κι ανυπολόγιστες καταστροφές στους γύρω οικισμούς.
Η τρίτη λίμνη απόθεσης στον Κοκκινόλακα έχει προδιαγραφές ΧΥΤΕΑ, δημιουργείται με την κατασκευή δύο φραγμάτων ύψους 40 και 90 μέτρων αντιστοίχως και θα δεχτεί περισσότερο από 10 εκατομμύρια τόνους τοξικών αποβλήτων. Γι’ αυτόν τον ΧΥΤΕΑ έχει δοθεί από το ΥΠΕΝ «προσωρινή» εξάμηνη άδεια εναπόθεσης αποβλήτων (Σεπτέμβριος 2017) που ανανεώθηκε (Μάρτιος 2018) για άλλους έξι μήνες και τον Σεπτέμβριο του 2018 για τέσσερις επιπλέον μήνες.
Και όλα αυτά χωρίς να έχουν εγκριθεί η στεγάνωση του ΧΥΤΕΑ και ο τρόπος κατασκευής των φραγμάτων από τις αρμόδιες υπηρεσίες του ΥΠΕΝ καθώς κατά την κατασκευή τους δεν τηρήθηκαν οι προβλεπόμενοι από τη Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων όροι. Επιπλέον, και αυτά τα φράγματα εδράζονται στο ίδιο ενεργό σεισμικό ρήγμα.
Σύμφωνα με τη ΜΠΕ κι άλλες μελέτες της «Ελληνικός Χρυσός», όλα τα φράγματα θα είναι απολύτως ασφαλή αλλά και τα «αποθηκευμένα» μεταλλευτικά απόβλητα θα είναι αδρανή και τελείως ακίνδυνα. Σύμφωνα με στέλεχος του ΥΠΕΝ, η απόθεση αποβλήτων στον ΧΥΤΕΑ με προσωρινή άδεια πραγματοποιείται «με ευθύνη της εταιρείας». Δηλαδή, αν κάτι δεν πάει καλά και ρυπανθεί ο υδροφόρος ορίζοντας από τα τοξικά απόβλητα, θα επιβληθεί πρόστιμο στην εταιρεία. Ποιο πρόστιμο όμως, και αν ακόμη καταβληθεί, μπορεί να αντισταθμίσει τη ρύπανση που θα αχρηστεύσει τις πηγές και γεωτρήσεις από τις οποίες προμηθεύονται οι κάτοικοι της περιοχής νερό; Το ερώτημα είναι ρητορικό...
Από τα υπάρχοντα στη διάθεσή μας στοιχεία (Chronology of major tailings dam failures), τα οποία μάλιστα όπως αναφέρεται δεν είναι πλήρη, από το 1961 μέχρι και τον Αύγουστο του 2018 έχουν καταρρεύσει 112 φράγματα αποβλήτων σε 31 χώρες όλων των ηπείρων. «Πρωταθλήτρια» χώρα είναι οι ΗΠΑ στις οποίες έχουν καταγραφεί 30 καταστροφικά περιστατικά, ενώ ακολουθούν η Χιλή και η Κίνα με 9 η κάθε μία. Στον Καναδά, την έδρα των περισσότερων μεταλλευτικών εταιρειών, συνέβησαν 5 τέτοια «ατυχήματα».
Αλλά και στην Ευρώπη, στην οποία υποστηρίζεται ότι οι περιβαλλοντικοί κανόνες είναι πολύ αυστηροί, τέτοια καταστροφικά γεγονότα δεν είναι άγνωστα. Συνολικά 22 καταρρεύσεις φραγμάτων με τοξικά απόβλητα ορυχείων-μεταλλείων έχουν καταγραφεί, κατά την ίδια χρονική περίοδο, σε ευρωπαϊκές χώρες (Μ. Βρετανία, Ισπανία, Ρωσία, Βουλγαρία, Ρουμανία, Γαλλία, Ιταλία, Σουηδία και Φινλανδία).
Δυστυχώς, για περίπου το ένα τρίτο των καταγεγραμμένων περιπτώσεων δεν αναφέρονται τα αίτια της κατάρρευσης των φραγμάτων. Για τις υπόλοιπες, ως κυριότερα αίτια αναφέρονται οι μεγάλης έντασης ή και διάρκειας βροχές που προκάλεσαν ρευστοποίηση των αποβλήτων και των φραγμάτων (20 περιπτώσεις) καθώς και οι σεισμοί (15 περιπτώσεις). Ως δευτερογενή αίτια αναφέρονται η εσωτερική διάβρωση, η αστάθεια των πρανών των φραγμάτων και η μετατόπιση των φραγμάτων.
Η κατάρρευση όλων αυτών των φραγμάτων και η απελευθέρωση τοξικών μεταλλευτικών αποβλήτων (από δεκάδες χιλιάδες έως και εκατομμύρια κυβικά μέτρα) είχε αποτέλεσμα περισσότερους από 1.820 νεκρούς, 167 τραυματίες και 125 αγνοούμενους. Επίσης προκλήθηκαν ρύπανση των υπόγειων και επιφανειακών υδάτων και της θάλασσας, οικολογική και οικονομική καταστροφή ολόκληρων περιοχών, καταστροφή οικισμών, γεωργικής γης και εγκαταστάσεων, εκκένωση οικισμών και απομάκρυνση των κατοίκων και θάνατος αγροτικών και άγριων ζώων.
Μέχρι στιγμής, η Ελλάδα δεν περιλαμβάνεται στη λίστα των χωρών στις οποίες έχουν καταρρεύσει φράγματα αποβλήτων, αλλά δεν αποκλείεται αυτό να συμβεί στο άμεσο ή στο απώτερο μέλλον αν προχωρήσει η σχεδιαζόμενη επέκταση της μεταλλευτικής δραστηριότητας στη ΒΑ Χαλκιδική.
Επιπλέον, η κλιματική αλλαγή, που έγινε πρόσφατα ιδιαίτερα εμφανής και στη χώρα μας, αυξάνει τον κίνδυνο κατάρρευσης των φραγμάτων, καθώς οι έντονες βροχοπτώσεις και η σεισμικότητα της περιοχής αποτελούν τους σημαντικότερους παράγοντες για τέτοια γεγονότα.
Αν -ο μη γένοιτο- συμβεί κάτι τέτοιο στη ΒΑ Χαλκιδική, θα είναι πολύ αργά για έκφραση συμπαράστασης ή δεσμεύσεις για αποκατάσταση ζημιών από τους όποιους κυβερνώντες καθώς σε καμία περίπτωση δεν μπορούν να αποκατασταθούν όλες οι ζημιές αλλά ούτε και τα θύματα να επανέλθουν στη ζωή. Επιπλέον, σε κάθε περίπτωση η πρόληψη είναι από κάθε άποψη προτιμότερη από τη θεραπεία.
* Ομότιμος καθηγητής Εδαφολογίας ΑΠΘ, πρόεδρος Δημοτικού Συμβουλίου Δήμου Αριστοτέλη
Στη συγκεκριμένη περιοχή προβλέπεται η δημιουργία, μέσα σε φυσικά ρέματα, τριών λιμνών απόθεσης αποβλήτων μεταλλευτικής δραστηριότητας. Στον Λάκκο Καρατζά και στο Λοτσάνικο πραγματοποιούνται προπαρασκευαστικές εργασίες για δύο λιθόρριπτα φράγματα 143 και 131 μέτρων αντιστοίχως. Εκεί σχεδιάζεται να αποτεθούν 65 εκατομμύρια τόνοι τοξικών αποβλήτων. Τα φράγματα σχεδιάζονται σε απόσταση λίγων χιλιομέτρων από το ενεργό σεισμικό ρήγμα που έδωσε το 1932 σεισμό 7,2 Ρίχτερ με εκατοντάδες νεκρούς κι ανυπολόγιστες καταστροφές στους γύρω οικισμούς.
Η τρίτη λίμνη απόθεσης στον Κοκκινόλακα έχει προδιαγραφές ΧΥΤΕΑ, δημιουργείται με την κατασκευή δύο φραγμάτων ύψους 40 και 90 μέτρων αντιστοίχως και θα δεχτεί περισσότερο από 10 εκατομμύρια τόνους τοξικών αποβλήτων. Γι’ αυτόν τον ΧΥΤΕΑ έχει δοθεί από το ΥΠΕΝ «προσωρινή» εξάμηνη άδεια εναπόθεσης αποβλήτων (Σεπτέμβριος 2017) που ανανεώθηκε (Μάρτιος 2018) για άλλους έξι μήνες και τον Σεπτέμβριο του 2018 για τέσσερις επιπλέον μήνες.
Και όλα αυτά χωρίς να έχουν εγκριθεί η στεγάνωση του ΧΥΤΕΑ και ο τρόπος κατασκευής των φραγμάτων από τις αρμόδιες υπηρεσίες του ΥΠΕΝ καθώς κατά την κατασκευή τους δεν τηρήθηκαν οι προβλεπόμενοι από τη Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων όροι. Επιπλέον, και αυτά τα φράγματα εδράζονται στο ίδιο ενεργό σεισμικό ρήγμα.
Σύμφωνα με τη ΜΠΕ κι άλλες μελέτες της «Ελληνικός Χρυσός», όλα τα φράγματα θα είναι απολύτως ασφαλή αλλά και τα «αποθηκευμένα» μεταλλευτικά απόβλητα θα είναι αδρανή και τελείως ακίνδυνα. Σύμφωνα με στέλεχος του ΥΠΕΝ, η απόθεση αποβλήτων στον ΧΥΤΕΑ με προσωρινή άδεια πραγματοποιείται «με ευθύνη της εταιρείας». Δηλαδή, αν κάτι δεν πάει καλά και ρυπανθεί ο υδροφόρος ορίζοντας από τα τοξικά απόβλητα, θα επιβληθεί πρόστιμο στην εταιρεία. Ποιο πρόστιμο όμως, και αν ακόμη καταβληθεί, μπορεί να αντισταθμίσει τη ρύπανση που θα αχρηστεύσει τις πηγές και γεωτρήσεις από τις οποίες προμηθεύονται οι κάτοικοι της περιοχής νερό; Το ερώτημα είναι ρητορικό...
Από τα υπάρχοντα στη διάθεσή μας στοιχεία (Chronology of major tailings dam failures), τα οποία μάλιστα όπως αναφέρεται δεν είναι πλήρη, από το 1961 μέχρι και τον Αύγουστο του 2018 έχουν καταρρεύσει 112 φράγματα αποβλήτων σε 31 χώρες όλων των ηπείρων. «Πρωταθλήτρια» χώρα είναι οι ΗΠΑ στις οποίες έχουν καταγραφεί 30 καταστροφικά περιστατικά, ενώ ακολουθούν η Χιλή και η Κίνα με 9 η κάθε μία. Στον Καναδά, την έδρα των περισσότερων μεταλλευτικών εταιρειών, συνέβησαν 5 τέτοια «ατυχήματα».
Αλλά και στην Ευρώπη, στην οποία υποστηρίζεται ότι οι περιβαλλοντικοί κανόνες είναι πολύ αυστηροί, τέτοια καταστροφικά γεγονότα δεν είναι άγνωστα. Συνολικά 22 καταρρεύσεις φραγμάτων με τοξικά απόβλητα ορυχείων-μεταλλείων έχουν καταγραφεί, κατά την ίδια χρονική περίοδο, σε ευρωπαϊκές χώρες (Μ. Βρετανία, Ισπανία, Ρωσία, Βουλγαρία, Ρουμανία, Γαλλία, Ιταλία, Σουηδία και Φινλανδία).
Δυστυχώς, για περίπου το ένα τρίτο των καταγεγραμμένων περιπτώσεων δεν αναφέρονται τα αίτια της κατάρρευσης των φραγμάτων. Για τις υπόλοιπες, ως κυριότερα αίτια αναφέρονται οι μεγάλης έντασης ή και διάρκειας βροχές που προκάλεσαν ρευστοποίηση των αποβλήτων και των φραγμάτων (20 περιπτώσεις) καθώς και οι σεισμοί (15 περιπτώσεις). Ως δευτερογενή αίτια αναφέρονται η εσωτερική διάβρωση, η αστάθεια των πρανών των φραγμάτων και η μετατόπιση των φραγμάτων.
Η κατάρρευση όλων αυτών των φραγμάτων και η απελευθέρωση τοξικών μεταλλευτικών αποβλήτων (από δεκάδες χιλιάδες έως και εκατομμύρια κυβικά μέτρα) είχε αποτέλεσμα περισσότερους από 1.820 νεκρούς, 167 τραυματίες και 125 αγνοούμενους. Επίσης προκλήθηκαν ρύπανση των υπόγειων και επιφανειακών υδάτων και της θάλασσας, οικολογική και οικονομική καταστροφή ολόκληρων περιοχών, καταστροφή οικισμών, γεωργικής γης και εγκαταστάσεων, εκκένωση οικισμών και απομάκρυνση των κατοίκων και θάνατος αγροτικών και άγριων ζώων.
Μέχρι στιγμής, η Ελλάδα δεν περιλαμβάνεται στη λίστα των χωρών στις οποίες έχουν καταρρεύσει φράγματα αποβλήτων, αλλά δεν αποκλείεται αυτό να συμβεί στο άμεσο ή στο απώτερο μέλλον αν προχωρήσει η σχεδιαζόμενη επέκταση της μεταλλευτικής δραστηριότητας στη ΒΑ Χαλκιδική.
Επιπλέον, η κλιματική αλλαγή, που έγινε πρόσφατα ιδιαίτερα εμφανής και στη χώρα μας, αυξάνει τον κίνδυνο κατάρρευσης των φραγμάτων, καθώς οι έντονες βροχοπτώσεις και η σεισμικότητα της περιοχής αποτελούν τους σημαντικότερους παράγοντες για τέτοια γεγονότα.
Αν -ο μη γένοιτο- συμβεί κάτι τέτοιο στη ΒΑ Χαλκιδική, θα είναι πολύ αργά για έκφραση συμπαράστασης ή δεσμεύσεις για αποκατάσταση ζημιών από τους όποιους κυβερνώντες καθώς σε καμία περίπτωση δεν μπορούν να αποκατασταθούν όλες οι ζημιές αλλά ούτε και τα θύματα να επανέλθουν στη ζωή. Επιπλέον, σε κάθε περίπτωση η πρόληψη είναι από κάθε άποψη προτιμότερη από τη θεραπεία.
* Ομότιμος καθηγητής Εδαφολογίας ΑΠΘ, πρόεδρος Δημοτικού Συμβουλίου Δήμου Αριστοτέλη
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου