Εορταστικές εκδηλώσεις για τα 100 χρόνια της απελευθέρωσης της Ιερισσού και η δράση του καπετάν Γιώργη Γιαγλή- Πανηγυρικός

Φώτο: Ο Ιερισσιώτης Μακεδονομάχος καπετάν Γιαγλής (έφιππος) και οι Πρόσκοποι στην περιοχή της Νιγρίτας.

Συμπληρώνονται σήμερα 100 χρόνια από τη μέρα που το χωριό μας, η Ιερισσός, αλλά και η ευρύτερη περιοχή της ΒΑ Χαλκιδικής και του Αγίου Όρους, μετά από πολύχρονο και αδυσώπητο Αγώνα, ελευθερώθηκε από τον κατακτητή, έχοντας τελέσει υπό τον τουρκικό ζυγό μισή σχεδόν χιλιετία. Τα γεγονότα και οι εξελίξεις που οδήγησαν σ' αυτό το χαρμόσυνο γεγονός λίγο πολύ είναι γνωστά σε όλους, καθότι διαδραματίστηκαν από άκρη σ' άκρη στα Βαλκάνια των αρχών του εικοστού αιώνα.

Η Ελλάδα, βγήκε μέσα από δύο Βαλκανικούς πολέμους με διπλασιασμένα τα εδάφη της και με ισχυροποιημένη όσο ποτέ τη θέση της στον γεωπολιτικό χάρτη της ΝΑ Ευρώπης.

Οι Ιερισσιώτες, όπως πάντα στην πολύχρονη ιστορία τους, μόνο αμέτοχοι δεν μείνανε στα κελεύσματα των καιρών. Συμμετείχαν με κάθε τρόπο στον Αγώνα δίνοντας και τη ζωή τους, όποτε χρειαζόταν. Δεν μπορούμε να μην εξάρουμε την ηγετική φυσιογνωμία του δικού μας Ιερισσιώτη Αγωνιστή και Πρωταγωνιστή του Μακεδονικού Αγώνα, του Καπετάν Γιώργου Γιαγλή, ο οποίος συνέβαλλε καθοριστικά, στην τελική νίκη. Όμως εμείς σήμερα, θα θέλαμε μέσα από την σύντομη ιστορική ανασκόπηση που θα επιχειρήσουμε, να σταθούμε στην προσφορά κυρίως των απλών ανώνυμων αγωνιστών οι οποίοι χωρίς δεύτερη σκέψη ριχτήκαν στον Αγώνα λαχταρώντας να δουν τον τόπο τους ελεύθερο. Όχι μόνο επειδή αυτοί οι άνθρωποι υπήρξαν πρόγονοι μας και το παράδειγμα τους θα το κουβαλάμε πάντα κληρονομιά μέσα μας. Ούτε και για να αποφύγουμε μια ακόμα ψυχρή κλασική ιστορική αναψηλάφηση. Αλλά κυρίως, για να τονίσουμε πως, για να επιτευχθεί ένας μεγάλος στόχος, πρέπει πολλοί, όλοι στη βάση, να συντονιστούν και να συχνωτιστούν για να δουλέψουν ενωμένοι. Αλλιώς οποιοδήποτε εγχείρημα είναι εις μάτην και γίνεται βορά στον εχθρό.

Στα τέλη του 1912 τα Βαλκάνια θυμίζουν ακόμα μια φορά καζάνι που βράζει. Έχοντας προηγηθεί μια δεκαετία με εντάσεις και ένοπλες συγκρούσεις, η Ελλάδα, η Σερβία, η Βουλγαρία και το Μαυροβούνιο κηρύσσουν τον πόλεμο κατά της πάλαι ποτέ κραταιής Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Στο πλαίσιο της συγκρότησης αντάρτικων σωμάτων αλλά και της συσπείρωσης των ελληνικών δυνάμεων και του ελληνικού πληθυσμού, παλιοί μακεδονομάχοι και αξιωματικοί του Ελληνικού Στρατού αποβιβάζονται από την Αθήνα στη Μπροστόμιτσα, τη χερσόνησο του Στρατωνίου. Το σημείο αυτό της ΒΑ Χαλκιδικής προτιμήθηκε λόγω της μορφολογίας των ακτών, κατάλληλων για στρατιωτικές επιχειρήσεις, και επίσης λόγω της έντονης παρουσίας του ελληνικού πληθυσμού, που περίμενε με αγωνία τη λύτρωσή του από τον οθωμανικό ζυγό. Δεν ήταν λίγοι εξάλλου οι Ιερισσιώτες λεμβούχοι, που τα προηγούμενα έτη βοήθησαν με τις βάρκες τους τον κυβερνήτη και μετέπειτα αντιναύαρχο Ιωάννη Δεμέστιχα στον εφοδιασμό των ελληνικών αντάρτικων δυνάμεων.

Ο κύριος όγκος των αγωνιστών, με τον οποίο ενώθηκαν και 200 Έλληνες φυγόστρατοι του τουρκικού στρατού, αλλά και πολλοί Ιερισσιώτες, κατευθύνθηκε προς την περιοχή της Βαρβάρας. Λιγοστοί άντρες, περίπου 13, με αρχηγό τον Ιερισσιώτη Γεώργιο Γιαγλή, κινήθηκαν προς την πόλη της Νιγρίτας, έχοντας διαταγές να παρενοχλήσουν τον εχθρό και να σαμποτάρουν τις επικοινωνίες του. Φαίνεται όμως πως η φήμη του καπετάν Γιαγλή προηγείτο του ιδίου, καθώς, μέχρι να φτάσουν στην πόλη της Νιγρίτας, οι 13 αγωνιστές γίνονται 98. Εκεί, μετά από συγκρούσεις, κατορθώνουν να διώξουν τους Τούρκους και να τους διασκορπίσουν στα περίχωρα. Ταυτόχρονα, πρόσκοποι, με αρχηγό τον Βασίλειο Παπακώστα, οι οποίοι επιχειρούσαν στην περιοχή Αρναίας και Βαρβάρας συγκρούονται με την τουρκική φρουρά του Πολυγύρου την οποία και απωθούν. Μια ακόμα ηρωική μάχη υπό την αρχηγία του Παπακώστα λαμβάνει χώρα στα Ρεσετνίκια (Άγιος Πρόδρομος), στις 22 Οκτωβρίου 1912 με τουρκικές δυνάμεις από τη Θεσσαλονίκη, οι οποίες και κατατροπώθηκαν. 

Οι Τούρκοι, έχοντας αποτύχει να ενισχύσουν τις δυνάμεις τους στην ορεινή Χαλκιδική αποσύρονται αρχικά από τον Ίσβορο (Στρατονίκη) και έπειτα και από τον Πολύγυρο. Την ίδια στιγμή στην Ιερισσό, το καρακόλι, οι Τούρκοι χωροφύλακες της περιοχής, αποφασίζουν να παραδοθούν και προστρέχουν στους Ιερισσιώτες προκρίτους, φοβούμενοι για τη ζωή τους... Υπό τη συνισταμένη πίεση των Ελληνικών, Βουλγάρικων και Σέρβικων δυνάμεων, στις 23 Οκτωβρίου οι Τούρκοι οπισθοχωρούν προς τις Σέρρες. Αποχωρούν τότε και οι τουρκικές δυνάμεις της Νιγρίτας και την άλλη μέρα ο καπετάν Γιαγλής μπαίνει θριαμβευτής στην πόλη πάνω σε ένα άσπρο άλογο το οποίο του χάρισαν οι ίδιοι οι Νιγριτιανοί, ως ένδειξη ευγνωμοσύνης.

Από το σημείο αυτό και έπειτα, με την αποχώρηση των Τούρκων από το προσκήνιο των μαχών αρχίζει ένας αγώνας δρόμου για την προσάρτηση των εδαφών που αφήνουν πίσω τους. Και ενώ ο διάδοχος Κων/νος απελευθερώνει θριαμβευτικά τη Θεσσαλονίκη στις 25 Οκτωβρίου, οι Βούλγαροι προσπαθούν να αιφνιδιάσουν τα νώτα των μέχρι πρότινος συμμάχων τους. Βουλγάρικο άγημα επιχειρεί, στις 26 Οκτωβρίου, να καταλάβει με δόλο την πόλη της Νιγρίτας. Εκεί όμως συναντά τη σθεναρή αντίσταση του καπετάν Γιαγλή και υποχωρεί.

 Η παρουσία του Γιαγλή στη Νιγρίτα αποτελεί πλέον αναμφίβολα σημείο σταθμό στην ιστορία των Βαλκανικών Πολέμων και είναι καθοριστικής σημασίας για την μετέπειτα εξέλιξη του Αγώνα, καθώς αμυνόμενος σ' αυτό το στρατηγικής σημασίας τμήμα της Βορείου Χαλκιδικής, κυριολεκτικά φυλάει Θερμοπύλες. Συγκρατώντας τους Βούλγαρους, ανακόπτει την προέλαση τους προς το Άγιο Όρος το οποίο πάντα εποφθαλμιούσαν, και δίνει την ευκαιρία στις ελληνικές δυνάμεις να επέμβουν πρώτες σ' αυτή την ύψιστης πολιτικής και θρησκευτικής σημασίας περιοχή. 

Οι κινήσεις των ελληνικών στρατευμάτων εκτελούνται με χειρουργική ακρίβεια: Ο διάδοχος Κωνσταντίνος αναθέτει στο 1ο ανεξάρτητο τάγμα Κρητών με διοικητή τον Γεώργιο Κολοκοτρώνη, εγγονό του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, να μεταβεί στον Πολύγυρο και το Άγιο Όρος από ξηράς. Ταυτόχρονα όμως, έχοντας πληροφορίες για επικείμενη εισβολή των Βουλγάρων στη Χαλκιδική, διατάζει και τον Ναύαρχο Κουντουριώτη να σπεύσει στην περιοχή. Έτσι, το θωρηκτό Αβέρωφ μαζί με τα αντιτορπιλικά Πάνθηρ, Ιέραξ και Θύελλα, αποπλέουν από το στενό των Δαρδανελλίων το οποίο μέχρι τότε επόπτευαν, και κατευθύνονται στο Σιγγιτικό κόλπο. Στις 11:00 πμ άγημα της Θύελλας υπό τον σημαιοφόρο Γεώργιο Παπαγεωργίου απελευθερώνει τις Καρυές, την πρωτεύουσα του Αγίου Όρους και στις 13.45 της 2ας Νοεμβρίου 1912, 250 πεζοναύτες του θωρηκτού Αβέρωφ αποβιβάζονται στην Τρυπητή και, υπό τη διοίκηση του ανθ/γού Τηλέμαχου Κουρμούλη, ελευθερώνουν την Ιερισσό μετά από 490 χρόνια τουρκικού ζυγού.

Σεβαστέ μου πάτερ
Προσκυνώ

Μέχρι της στιγμής που σας εξαποστέλλω το ημερολόγιόν μου ευρίσκομαι ακόμα ζων, αλλά μετά τινάς στιγμάς εστέ βέβαιος ότι δεν υπάρχω... Μην λυπείσθε διόλου περί του θανάτου μου καθότι αποθνήσκω ενδόξως εκπληρών το καθήκον μου, καθήκον ιερόν υπέρ πίστεως και πατρίδος και της ελευθερίας της πεφιλημένης μου Ιερισσού...

Υμείς υγιαίνετε
Πέτρον δε μην αναμένετε
Ο τελευτών υιός σας

Πέτρος Γ. Πάππας

Φώτο: Ο Ιερισσιώτης ήρωας των Βαλκανικών Πολέμων, Πέτρος, Γ. Πάππας.

Το παραπάνω γράμμα έστειλε στους γονείς του ο Ιερισσιώτης Λοχίας Πεζικού Πέτρος Πάππας, θανάσιμα τραυματισμένος από σφαίρα στα στενά της Μπανίτσης κοντά στο Νευροκόπι της Δράμας, λίγο πριν πεθάνει. Στο γράμμα αυτό λέει πως πεθαίνει για την ελευθερία της πατρίδας του,... και να μη τον περιμένουν.

Η υπεροχή των Ελλήνων στους Βαλκανικούς Πολέμους δεν ήταν στους αριθμούς. Οι Έλληνες δεν είχαν ούτε καλύτερα όπλα ούτε περισσότερο στρατό. Το συγκριτικό τους πλεονέκτημα έγκειτο στο ότι πάλευαν να ελευθερωθούν, ενώ οι υπόλοιποι πάλευαν να κατακτήσουν. Αυτό που ο ήρωας Πέτρος Πάππας και οι Έλληνες αγωνιστές Μακεδονομάχοι συνειδητοποίησαν, είναι αυτό το οποίο κανείς καλύτερα από τον Ρήγα Φεραίο δεν εξέφρασε: πως η σκλαβιά, στην ουσία, δεν είναι παρά αδικία, και πως:

Η Ελευθερία είναι εκείνη η δύναμις οπού έχει ο άνθρωπος εις το να κάμη όλον εκείνο, οπού δεν βλάπτει εις τα δίκαια των γειτόνων του.