Το μανάβικο του Νίκου Πασχαλίδη(«Κλαδούρα»)
Κείμενο: ΜΑΡΙΑ ΛΑΓΟΝΤΖΟΥ-ΚΩΣΤΑΣ ΥΨΗΛΑΝΤΗΣ
Ο ισχυρός σεισμός της 26ης Σεπτεμβρίου 1932 προκάλεσε καταστροφή του οικισμού της Ιερισσού, στοίχισε τη ζωή σε εκατόν εξήντα έναν κατοίκους και αποτέλεσε τραγική και αξέχαστη τομή στην τοπική ιστορία.
Οι κάτοικοι του χωριού, μετρώντας τους νεκρούς και τις πληγές τους, έπρεπε να συνεχίσουν τη ζωή και την καθημερινότητά τους στο νέο οικισμό, στη θέση που βρίσκεται και σήμερα, με βάση τη νέα πολεοδομική οργάνωση που βασίστηκε στις πλέον σύγχρονες αρχές σχεδιασμού, με εκτεταμένες ζώνες πράσινου και πολλούς κοινόχρηστους χώρους, ανάμεσά τους και το χώρο της αγοράς, όπως τον ξέρουμε σήμερα.
Ήδη τον Οκτώβριο του 1934, δύο χρόνια μετά το σεισμό, αρχίζουν να κατασκευάζονται τα νέα κτίσματα.
Στο μεταξύ, οι ανάγκες για εμπορικές συναλλαγές ήταν εξαιρετικά επιτακτικές, αφού η ολοσχερής καταστροφή του οικισμού δημιούργησε επιπλέον απαιτήσεις για κατανάλωση. Εξάλλου, η ομάδα των επαγγελματιών ήταν εξαιρετικά δυναμική και άνθιζε, ήδη στο παλιό χωριό.
Το περίπτερο του Βασίλη Πασχαλίδη
Φυσικά ο έντονος αυτός παλμός δεν μπορούσε να περιμένει την ολοκλήρωση της αγοράς, σύμφωνα με το σχεδιασμό, που έδωσε προτεραιότητα σε έργα κατασκευής υδραγωγείου και κρουνών, αποστραγγιστικά έργα, ανέγερση σχολείου και εκκλησίας, επίστρωση εσωτερικών οδών, κλπ. (η ανοικοδόμηση της αγοράς ολοκληρώθηκε τελικά το 1961).
Οι επαγγελματίες λοιπόν, άρχισαν να χτίζουν μόνοι τους τα εμπορικά τους Καταστήματα, στο χώρο που τους παραχώρησε, έναντι ενοικίου, η Κοινότητα, στο σημερινό πάρκο του Πολιτιστικού Κέντρου και Ηρώων.
Η κατασκευή των καταστημάτων γινόταν με τούβλα και κεραμίδια ή με λαμαρίνες ή με τη τεχνοτροπία του «τσατμά» (= ξυλόπηχτα με πασάλους, ανάμεσα στους οποίους πλεκόταν βέργες[βεργιά] και καλυπτόταν με σοφά).
Οι διαστάσεις ήταν περίπου 10-15τ.μ. για τα μικρά καταστήματα (μανάβικα, ψιλικατζίδικα, κλπ) και 30-40 τ.μ. για τα μεγάλα (ταβέρνες, ζαχαροπλαστεία) και ήταν ασβεστωμένα (χρώμα εποχής).
Όψη της αγοράς από τη σημερινή εθνική οδό Ιερισσού – Ουρανούπολης
Άμεσα λοιπόν κτίστηκαν εμπορικά καταστήματα με υφάσματα, ψιλικά, σιδηρικά, υποδήματα, σκεύη , είδη οικιακής χρήσης, παντοπωλεία, κρεοπωλεία, ψαράδικα, ζαχαροπλαστεία, κουρεία, ταβέρνες, καφενεία, περίπτερα.
Οι κατασκευές αυτές, που ξεκίνησαν και ολοκληρώθηκαν περίπου το 1936 (μαρτυρία κ. Στέργιου Μπαντή), στέγασαν την εμπορική ζωή της Ιερισσού μέχρι το 1962, όταν ολοκληρώθηκε η μεταφορά στη νέα αγορά.
Σ΄αυτά τα τριάντα περίπου χρόνια η αγορά άνθισε , και από τη σύνθεσή της μπορούμε να καταλάβουμε ότι μέλημα των ντόπιων δεν ήταν μόνο η κάλυψη βασικών αναγκών (είδη διατροφής), αλλά και η διασκέδαση (ταβέρνες, καφενεία), η ψυχαγωγία και άσκηση (γήπεδο), η ανταλλαγή απόψεων και πολιτική αντιπαράθεση (κιόσκι) .
Κατάστημα ειδών προικός και υφασμάτων Πέτρου Σωτηρίου.
Διακρίνονται ο ίδιος, η σύζυγός του Μαρία και η κόρη τους Δάφνη
Ακόμα, το γεγονός ότι συναντούμε πολλά εμπορικά με υφάσματα και είδη ραπτικής, αποδεικνύει την ενασχόληση με τη χειροτεχνία και οικοτεχνία, αλλά και την κομψότητα των ντόπιων (μαζί με τα πολλά κουρεία).
Οι μνήμες των Ιερισσιωτών που γεννήθηκαν μεταξύ 1935–1950 είναι άρρηκτα δεμένες με μια αγορά που αποτελούσε το επίκεντρο του ενδιαφέροντος:
· Το ζαχαροπλαστείο του Λιάπη με το γιαούρτι που κοβόταν με το μαχαίρι, σε μεγάλα πήλινα δοχεία
· Το εστιατόριο «ΑΡΤΖΕΝΤΙΝΑ», τόπος κρασοκατάνυξης και διασκέδασης των μερακλήδων.
Μάλιστα, ήταν από τα πρώτα κτίρια που χτίστηκαν και το τελευταίο που γκρεμίστηκε…!!!
Το εστιατόριο «ΑΡΤΖΕΝΤΙΝΑ»
· Τα είδη ραπτικής και υφάσματα του Ισιδώρου, του Ζαφείρη και του Γιάννη Αϊβαζίδη (Γιαννέλη) με πελάτισσες τις νεαρές κοπελιές για να φτιάξουν την καθιερωμένη προίκα και να διαλέξουν τα υφάσματα για να ράψουν τα «καλά» τους ρούχα στις μοδίστρες του χωριού.
Καμβάδες, ιταμίνες, στρωσίδια, στημόνια αργαλειών, βελονάκια, μουλινέδες, κουβαρίστρες, τσιλεδάκια , νυχτικά, εσώρουχα, ήταν ο επίγειος παράδεισος των κοριτσιών.
1946-Η Κάρλα Βασίλω μπροστά στο Κατάστημα ειδών ραπτικής
και προικός του Θ. Αϊβαζίδη
· Το υπαίθριο κιόσκι, σημείο συνάντησης και ανταλλαγής πολιτικών απόψεων, σκωπτικών σχολίων και Ιερισσιώτικων «μασαλιών» (μασάλια = ανέκδοτα και σύντομες αστείες ιστορίες, στην τοπική διάλεκτο).
Το κιόσκι μάλιστα, ανάλογα με το ποια πολιτική παράταξη συγκεντρωνόταν, ονομαζόταν και ανάλογα, μεταφορικά: «μαζεύκαν πάλι στο Σταλιγκράντ ή μαζεύκαν πάλι στο Βασίλειον της Ελλάδος».
· Οι ευκάλυπτοι πιο κάτω από το φούρνο του Σκοτίδα όπου κρεμιούνταν οι κούνιες για το αντίστοιχο Χριστουγεννιάτικο έθιμο *1
Μαναβάκια και διερχόμενοι στα ψαράδικα
Βεβαίως, υπήρχαν και εμπορικά εκτός αυτού του κύριου χώρου της αγοράς:
Το μπακάλικο του Θεόδωρου Τερτυλίνη στο πρώτο σταυροδρόμι, μετά τα φανάρια, στο δρόμο του Γοματίου, δεξιά.
Το καφενείο του Χρήστου Κουτσογιώργη, στο δρόμο προς Ουρανούπολη, όπως και το παντοπωλείο του Θεολόγη Κουτσούπη.
Η εμπορική κίνηση της Ιερισσού ήταν έντονη, τόσο από τους ντόπιους, όσο και από τους κατοίκους των γύρω χωριών, που, όπως θυμάται ο κ. Νίκος Παπαζαρίας, τα μαγαζιά παρέμεναν και την Κυριακή ανοικτά.
Η παλιά αγορά γκρεμίστηκε το 1962, μετά τη μεταφορά στο νέο συγκρότημα, στη θέση που είναι σήμερα, αλλά η εικόνα της παραμένει ανεξίτηλη, χρωματιστή, ευωδιαστή και θορυβώδης στο μυαλό των γηραιότερων που ακόμα «ακούνε» τα γέλια και τα πειράγματα της αγοράς!
Ήταν ίσως το πιο αγαπημένο τους μέρος στην Ιερισσό..
Ένας τόπος συνάντησης συνυφασμένης με στιγμές διασκέδασης, δημιουργίας, ξεκούρασης, επικοινωνίας...
Και όπως γνωρίζουμε οι μεγάλες αγάπες δύσκολα ξεχνιούνται...!
*1 . ‘Εθιμο κούνιας=χριστουγεννιάτικο έθιμο με κοπέλες που κουνιόταν και τραγουδούσαν Ιερισσιώτικα, Χριστουγεννιάτικα τραγούδια
**Στα τριάντα χρόνια λειτουργίας της αγοράς, αρκετά καταστήματα άλλαξαν δύο ή τρεις φορές ιδιοκτήτες με αποτέλεσμα ίσως να μην ταυτίζονται απόλυτα τα ονόματα που πιθανόν θυμάται ο καθένας μας, με την γραφική απεικόνισή μας.
Aγορά– Κάτοψη
κ. Γιάννη Αϊβαζίδη, και Νίκο Πασχαλίδη για τις πολύτιμες πληροφορίες τους.
Θερμές επίσης ευχαριστίες στη συνεργάτιδα του «ΚΥΤΤΑΡΟΥ» κα. Ευγενία Κορτέση, για τη γραφική απεικόνιση .
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου